„Zacznij niedaleko,
nie rób drugiego kroku
lub trzeciego,
zacznij od pierwszego
który jest niedaleko,
od kroku
którego nie chcesz zrobić”.
David Whyte, fragment wiersza „Zacznij niedaleko”
Niedawno miałem okazję do rozmów z ludźmi z całego świata na temat organizacji skupiających się na człowieku i wyzwań dotyczących środowiska naturalnego. Istotną kwestią, która przewijała się w tych rozmowach, było poczucie, że nie mamy więcej czasu na odpowiedź na światowy kryzys środowiskowy. Co więcej, podejmowane środki w tym zakresie nie przynoszą zamierzonego rezultatu. Potwierdzają to również dane dotyczące stanu środowiska. Obecnie obserwujemy znaczący spadek bioróżnorodności, znaczące globalne nierówności i postępujące zmiany klimatyczne.
W znaczącym stopniu kwestia ochrony środowiska dotyczy światowych korporacji. Niestety zdarza się, że nie jest dobrze tam rozpatrywana. Dla przykładu prezes Danone Emmanuel Faber został odsunięty przez ludzi, którym zależało na poprawieniu wyników finansowych, a nie na kwestiach ochrony środowiska. Z niezrozumieniem spotkał się również Tariq Fancy, były dyrektor ds. zrównoważonego rozwoju w Blackrock. Falę komentarzy wywołał jego pogląd o tym, że fundusze ESG (Environmental, Social and Governance) nie spełniają swojej funkcji i że powinniśmy się zająć na poważnie zmianami klimatu.
Czy skuteczne reagowanie na wyzwania środowiskowe jest, mówiąc słowami Whyte'a, „krokiem, którego nie chcesz podjąć”?
W trakcie moich rozmów pojawiały się stwierdzenia, które nadały nadziei. Moi rozmówcy odwoływali się do najważniejszej perspektywy — człowieka. To ludzie, zaczynając od samych siebie, będąc w relacji z innymi, mają największy wpływ na to, jak wygląda nasze środowisko i nasze życie. Potwierdziła to pandemia Covid, z której wyciągnęliśmy dwie ważne lekcje. Pierwszą z nich jest to, że zrozumieliśmy jako społeczeństwo, że nie ma nic ważniejszego niż ludzie. Izolacja pokazała nam, że istotą są relacje z najbliższymi przyjaciółmi rodziną czy współpracownikami. Drugą ważną lekcją jest to, że umiemy ze sobą współpracować, działać szybko w zmieniającym się otoczeniu. Dotyczy to zarówno rządów, społeczeństw, jak i samych organizacji. To pokazało, że zmiana systemowa jest możliwa, tylko wymaga to głębokiej współpracy międzysektorowej i zgodności. Te dwa ważne doświadczenia można przenieść na pole wyzwań środowiskowych. Wystarczy, że zastosujemy trzy następujące podejścia:
1. Człowiek nie może funkcjonować w odłączeniu od natury — ludzkość i natura są nierozłączne
Whyte pisze: „Istoty ludzkie są istotami przynależności, a mogą dojść do poczucia tej przynależności tylko przez długie okresy wygnania i samotności”. Ten fragment wiersza świetnie oddaje to, jak człowiek zmienił podejście do natury podczas pandemii. Przyroda pozwoliła nam na odnalezienie się w trudnej sytuacji. Spędzaliśmy czas w ogrodach, lasach, parkach, górach i na wybrzeżach. Powróciliśmy do natury, do miejsc, które od zawsze były z nami w głębokiej relacji. Na nowo zrozumieliśmy świat, w którym przyroda jest nieodłączną częścią udanego życia. Na nowo uznaliśmy, że jesteśmy jej nieodłączną częścią. Kiedy więc łączymy się ze sobą poprzez nasze relacje, poprzez empatię i współczucie, łączymy się również z naturą. Zrównoważone życie dotyczy zarówno naszej planety, jak i nas samych, naszych wzajemnych relacji.
Nie możemy dłużej ulegać myśleniu, że przyroda jest od nas oderwana, że jest czymś zewnętrznym. W życiu nie ma separacji. Każdy z nas jest częścią natury, która dotyczy planety, nas samych i naszych relacji.
2. Nie ulegajmy fałszywym ideom
Zatrważająca większość rozmów o środowisku doprowadziła do zero-jedynkowych decyzji. Przykładem są tutaj aktywiści akcjonariuszy Danone, którzy rozdzielali kwestie biznesowe i ekologiczne, traktowali je jako odrębne wybory. Takie postrzeganie doprowadza do wojen ideologicznych zamiast podejmowania praktycznych rozwiązań. W rozwiązaniu kwestii środowiskowych ważne są te aspekty, które można połączyć, jak i wszelkie współzależności pomiędzy biznesem a środowiskiem. Wszystkie organizacje są nierozerwalną częścią środowiska i kontekstu w którym funkcjonują. Jasnym jest więc fakt, że sukces organizacji jest częścią sukcesu środowiskowego, społecznego i ekonomicznego. Organizacje mają do odegrania ważną rolę w dbaniu o systemy, od których są zależne.
Pandemia jasno pokazała, że globalnie nie możemy czuć się bezpieczenie, dopóki poszczególne kraje o to nie zadbają. Być może, tak samo, nikt z nas nie odniesie sukcesu do czasu, kiedy wspólnie o to nie zadbamy.
3. Tworzenie organizacji zorientowanych na człowieka
Najważniejszą nauką z pandemii jest to, że relacje mają ogromne znaczenie. Wszystkie organizacje to po prostu grupy ludzi pracujących w służbie innym grupom ludzi. Ludzie nie są aktywami organizacji, oni są organizacją. Zadbajmy o siebie nawzajem, o nasze środowisko naturalne i inne gatunki. Takie podejście może zintegrować świat przyrody ze sposobem funkcjonowania naszych organizacji. Przyjmijmy bardziej skoncentrowane na człowieku podejście do projektowania, zarządzania i kierowania naszymi organizacjami. Pamiętajmy, że jeśli usuniemy ludzkość z naszych organizacji, zabierzemy wszystko, co ma wartość i ponownie oddzielimy ludzkie cele od świata przyrody.
Ponownie zacytuję Whyte’a: „Należymy do życia tak samo przez nasze poczucie, że to wszystko jest niemożliwe, jak przez poczucie, że zrealizujemy wszystko, co postanowiliśmy zrobić”.
Na koniec moich rozmów na temat wyzwań środowiskowych biznesem został skwitowany jako walczący pomiędzy nadzieją a beznadziejnością. Wszyscy, z którymi rozmawiałem, uznali, że organizacje zorientowane na człowieka są siłami dobra na świecie, zakorzenionymi w rzeczywistości i służących innym, a nie sztucznym lub samolubnym celom. Jedynym i słusznym rozwiązaniem dla rozwiązania kryzysów środowiskowych jest więc umieszczenie człowieczeństwa w centrum naszego podejścia. Dzięki temu jesteśmy w stanie zmienić sposób w jaki nasze organizacje przewodzą i wpływają na otoczenie.
[i] https://davidwhyte.com/pages/writing
[ii] https://www.youtube.com/watch?v=030YqrN4SFc
[iii] https://www.scientificamerican.com/article/the-climate-emergency-2020-in-review/
[iv] https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-54357899
[v] https://inequality.org/facts/global-inequality/
[vi] https://www.reuters.com/article/us-danone-management-idUSKBN2B60PN
[vii] https://www.youtube.com/watch?v=x4rj4MfNkys
Grahame Broadbelt jest Global Head of Communications and R&D w Impact.