Wypalenie zawodowe to zjawisko, które jest efektem emocjonalnego, psychicznego i fizycznego wyczerpania, wynikającego z długotrwałego i nadmiernego obciążenia pracą. Osoby dotknięte wypaleniem zawodowym mogą odczuwać brak satysfakcji, energii i motywacji w życiu zawodowym. Ponadto doświadczają stresu, izolują się i często dotyka je poczucia bezradności. Jakie są metody zapobiegania wypaleniu zawodowemu?[1] Jak temu zjawisku mogą przeciwdziałać liderzy w organizacjach?
Powody i efekty występowania wypalenia zawodowego
Przepracowanie, ciągły stres, brak możliwości rozwoju, wykonywanie powtarzalnych czynności to tylko niektóre czynniki, które mogą powodować wypalenie zawodowe. Dopada ono zarówno osoby uważane za niezastąpione, które z racji swoich kompetencji muszą być na wiecznym stand-by i nie mogą realnie odpocząć podczas urlopów, jak i innych pracowników, będących ofiarami niekorzystnej kultury organizacyjnej. Wypalenie zawodowe dla wielu pracowników oznacza przede wszystkim obniżenie efektywności. Wypalenie objawia się także rosnącą niechęcią do wykonywanych obowiązków czy unikaniem nowych wyzwań. Towarzyszące temu przepracowanie oznacza brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Osoby, które poświęcają zbyt dużo czasu na pracę, mogą mieć trudności z utrzymaniem zdrowego stylu życia czy relacji z bliskimi. Powoduje to frustrację, która przekłada się na jakość wykonywanych obowiązków.
Jak przeciwdziałać?
Zapobieganie wypaleniu zawodowemu to zadanie zarówno dla liderów, którzy blisko współpracują z zespołami, jak i dla całej firmy, której kultura organizacyjna ma ogromny wpływ na poziom satysfakcji pracowników. W przeciwnym wypadku możemy mieć do czynienia z poważnymi skutkami tego zjawiska. W przypadku pracownika będzie to znaczące obniżenie komfortu psychicznego, a także fizycznego w codziennym funkcjonowaniu. Firma natomiast musi liczyć się z częstszą rotacją i kosztami, które się z tym wiążą (rekrutacje, szkolenia itp.), co jednocześnie wpływa na jej zdolność operacyjną.
W kontekście pracy liderów i menedżerów kluczowe jest zwracanie uwagi na aktualne obłożenie obowiązkami w zespołach. Częste nadgodziny, praca w weekendy czy w trakcie urlopu to sytuacje, które jednoznacznie wskazują, że przynajmniej część osób w firmie jest przeciążona. Nawet jeśli wynika to z np. systemu wynagrodzeń, to należy takim zjawiskom przeciwdziałać. Na drugim biegunie jest rozsądne - a więc zgodne z realnymi potrzebami pracowników - wprowadzanie działań well-beingowych. Ich zadaniem jest ułatwić pracownikom codzienne funkcjonowanie (do pewnego stopnia; firma nie może brać w całości odpowiedzialności za to, jakich wyborów dokonuje dana osoba) i wesprzeć ich w ważnych momentach życia zawodowego, ale i prywatnego. Sama inicjatywa lidera nie będzie jednak skuteczna, jeśli nie pójdą za tym fundamentalne zmiany w funkcjonowaniu firmy.
Wypalenie zawodowe a kultura organizacyjna
Postawienie człowieka w centrum działań organizacji to pierwszy krok w stronę efektywnego zapobiegania wypaleniu zawodowemu. Jakkolwiek celem każdej firmy jest generowanie zysków, to tworzenie organizacji human-centered pozwala nie tylko nie rezygnować z tego celu, ale również zadbać o długoterminowy well-being (dobrostan) osób, które pracują na sukces firmy. O programach well-beingowych już wspomnieliśmy, warto więc zwrócić uwagę na samą kulturę organizacyjną. Może ona dotyczyć takich obszarów jak dbałość o właściwą obsadę (zarówno pod względem liczby osób, jak i kompetencji) w działach, tak aby uniknąć przeciążenia zadaniami. Ważne również, aby firma inwestowała w automatyzację, która ściągnie z barków pracowników mało rozwojowe, powtarzalne czynności. Istotne jest także, aby organizacja umożliwiała rozwój poprzez codzienne wyzwania, jak i specjalne inicjatywy, podnoszące kompetencje czy ułatwiające nabywanie zupełnie nowych. Zapobiegania wypaleniu zawodowemu jest więc w tym kontekście nie tylko ważną strategią skierowaną do pracowników, ale może być także motorem napędowym zmian, które podniosą konkurencyjność firmy i przybliżą ją do sukcesu.